Waarom innovatie, creativiteit en diversiteit geen luxe zijn, maar noodzaak

Technologie verandert, creativiteit blijft

Volgens Leen is er veel aandacht voor kunstmatige intelligentie. “Maar AI is niet fundamenteel anders dan eerdere technologische ontwikkelingen zoals mechanisering, automatisering of robotisering. Wat wél verandert, is dat mensen hierdoor op een ander niveau creatief kunnen zijn.”

“Adam Smith schreef in 1776 al in zijn Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations dat mensen in staat zijn om vanuit een tweede-persoonsperspectief naar hun eigen handelen te kijken. Zodra we dat doen, zoeken we manieren om ons werk makkelijker te maken, eerst via machines, nu via algoritmes. AI past precies in die lijn.”

Deze verandering vraagt ook om een nieuwe manier van denken over samenwerking. “Als AI straks zelf keuzes maakt (agency), moeten we leren om ook dit soort technologie een plek te geven in ons ecosysteem. Dat opent weer nieuwe vragen over samenwerking, besluitvorming en inclusie.”

De vernieuwingsparadox

Leiders onderschatten vaak het leerproces dat bij innoveren hoort. Leen noemt dat de vernieuwingsparadox: “Je weet dat innovatie essentieel is om relevant te blijven. Maar tegelijk is de kans op succes, zeker bij disruptieve innovaties klein. Dus veel mensen gaan het liever uit de weg.”

“Als je gaat innoveren is er geen garantie op succes. Sterker nog, er zijn redelijk wat studies/onderzoeken die laten zien dat ongeveer maar 10% van de disruptieve innovaties succesvol is. Maar als je niet innoveert, dan weet je zeker dat je organisatie zal ophouden te bestaan, simpelweg omdat andere organisaties het dan wel doen, en jij daarmee jouw relevantie verliest. Bijvoorbeeld omdat anderen betere technologie inzetten, of omdat klanten simpelweg geen behoefte meer hebben aan jouw oplossing zoals je die nu aanbiedt.”

Die noodzaak tot vernieuwing is niet nieuw. “Alleen als de omgeving onveranderd blijft kan een organisatie zonder zich aan te passen blijven bestaan. Maar omdat het speelveld voortdurend verandert, móét je meebewegen om te overleven.”

Creativiteit is niet voor één type mens

Volgens Leen is het een misverstand dat creativiteit alleen bij een paar mensen hoort. “Iedereen is creatief. Evolutionair gezien stammen we allemaal af van mensen die creatieve oplossingen moesten vinden om te overleven. Alleen gebruiken we die creativiteit te weinig, omdat we niet gedwongen worden.”

We stellen moeilijke vragen liever uit, of ontkennen behoeften zodat we er niets mee hoeven. Dat is cognitieve dissonantie. Het houdt ons comfortabel, maar blokkeert vernieuwing. Pas als de nood hoog is, gebruiken we onze creativiteit, en dat is zonde.

Diversiteit als overlevingsvoorwaarde

Innovatie ontstaat zelden in je eentje. Ideeën worden beter als ze worden aangescherpt vanuit verschillende perspectieven. Maar dat werkt alleen als mensen zich vrij voelen om hun mening te geven. Diversiteit zonder inclusie levert weinig op.

Leen vergelijkt dit met natuurbeheer. “In Natura2000-gebieden proberen we verstoring te beperken om het ecosysteem te behouden. Maar juist door te isoleren, verzwak je het systeem: het past zich niet meer aan nieuwe invloeden aan en sterft langzaam af. Zo werkt het ook bij organisaties. Alleen systemen met voldoende variatie in mensen, ideeën, middelen en werkwijzen kunnen duurzaam meebewegen met hun omgeving.”

Daar ligt een belangrijke taak voor leiders. “Leiders moeten leren denken in termen van een oneindig spel. Het gaat er niet om te winnen van anderen, maar om zo lang mogelijk relevant te blijven. Dat vraagt om ruimte voor verschil, om te durven falen, en om samen te leren.”

Van idee tot realisatie: hoe we in de MBA aan innovatie werken

In het Innovation Lab binnen de MBA werken deelnemers aan een eigen innovatievraagstuk. Dat begint bij het scherp krijgen van het idee (in de bootcamp), en groeit uit tot een compleet businessmodel. In elke fase krijgen deelnemers precies de kennis en ondersteuning die ze op dat moment nodig hebben, zowel inhoudelijk als op het gebied van leiderschap.

Toetsmomenten zijn verbonden aan de praktijk. De lat ligt hoog: een goede innovatie moet realiseerbaar en schaalbaar zijn, maar ook maatschappelijk relevant. Leen: “We kijken niet alleen naar het idee, maar ook naar hoe het tot stand komt: hoe zet je middelen in, wie betrek je, en hoe zorg je dat de innovatie ook op lange termijn waarde heeft?”

Leiderschap is het lef hebben om onzekerheid toe te laten

Innoveren gaat dus niet alleen over slimme technologie of originele vondsten. Het gaat over het bouwen aan duurzame oplossingen in een complex speelveld. Daarvoor is creativiteit nodig, diversiteit aan perspectieven, en leiderschap dat ruimte durft te maken voor het onbekende.

Of zoals Leen het zegt: “Een leider zorgt dat er iets ontstaat dat groter is dan hijzelf.”